
Ibyaranze italiki 1 Nyakanga Mumateka y’Isi
Tariki ya 1 Nyakanga ni umunsi wa 181 w’umwaka, hasigaye iminsi 184 ngo urangire. Ni intangiriro y’igice cya kabiri cy’umwaka, abantu benshi bakayifata nk’umwanya wo kwisuzuma no kongera gutegura ibikorwa byabo. Mu madini, ni igihe cyo gushimira no gusaba imigisha mu mezi asigaye.
Dore byinshi byaranze iyi tariki mu mateka y’isi:
Tariki ya 1 Nyakanga ni umunsi w’amateka akomeye mu Rwanda, kuko ari wo wibutsa igihe igihugu cyabonye ubwigenge mu 1962, nyuma y’imyaka myinshi cyaranzwe n’ivangura n’akarengane byatewe n’ubukoloni bw’Ababiligi.
1535: Sir Thomas More yagejejwe imbere y’urukiko akurikiranyweho icyaha cyo kugambanira igihugu, kuko yanze kwemera Umwami Henry wa VIII nk’umukuru w’Itorero ry’u Bwongereza.
1903: Irushanwa rya mbere rya Tour de France ryatangiye; nyuma ryaje kuba ikimenya bose ku isi, mu mukino wo gusiganwa ku magare.
1968: Leta Zunze Ubumwe za Amerika, Ubwami bw’u Bwongereza, Leta Zunze Ubumwe bw’Abasoviyeti (U.S.S.R.), hamwe n’ibindi bihugu 59, byashyize umukono ku masezerano yo guhagarika ikwirakwizwa ry’intwaro za kirimbuzi, azwi nka Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT).
1979: Sosiyete ya Sony yatangiye kugurisha “Walkman” igikoresho gito cyafashaga abantu kumva kaseti igendanwa, cyahindutse ikirangirire ku isi, gihindura uburyo abantu bumvagamo umuziki.
1997: Koloni y’u Bwongereza ya Hong Kong yisubijwe n’Ubutegetsi bw’u Bushinwa, nyuma y’imyaka 156 iyoborwa n’Abongereza.
2002: Urukiko Mpuzamahanga Mpanabyaha (International Criminal Court) rwatangiye imirimo yarwo yo gukurikirana abantu bakekwaho ibyaha bya jenoside, ibyaha by’intambara n’ibyaha byibasira inyokomuntu.
2020: Amasezerano ya NAFTA (North American Free Trade Agreement), amasezerano y’ubucuruzi ataravuzeho rumwe kuva mu 1994, yasimbuwe n’amasezerano mashya yiswe United States–Mexico–Canada Agreement (USMCA).
Bimwe mu bihangange byavutse kuri iyi tariki:
1961: Diana, Igikomangoma cy’u Bwongereza
1950: Nouri al-Maliki, Minisitiri w’Intebe wa Iraki.
1961: Carl Lewis, Umukinnyi w’imikino ngororamubiri w’Umunyamerika.
1566: Nostradamus, Umufaransa w’umuhanga mu by’inyenyeri n’ubuvuzi.
1934: Ernst Rohm, Umusirikare w’Umwofisiye w’u Budage.
1991: Michael Landon, Umukinnyi wa filime, umuyobozi, ndetse n’uzitunganya w’Umunyamerika.
Ibyaranze tariki ya 1 Nyakanga mu mateka y’amadini ku isi:
- Gatolike: Hibukwa Mutagatifu Oliver Plunkett, umupadiri w’Irlande wahowe Imana mu 1681. Ni umunsi wo gusengera ubumwe n’ubwiyunge.
- Anglican: Benshi nabo bibuka Oliver Plunkett nk’umuntu waharaniye ukwemera.
- Abaporoso namatorero y’Ivugabutumwa: Umunsi wo gusengera intangiriro y’igice cya kabiri cy’umwaka, gushimira Imana no gusubizaho umugambi wo kwizera.
- Abadivantisite: Bawufata nk’igihe cyo gusenga no gutekereza ku byo bagezeho mu mezi ashize, bakanasaba imbaraga mu mezi ari imbere.
- Amatorero y’amasengesho: Usanzwe ari umunsi wo gusengera amahanga n’amashyirahamwe (Global Day of Prayer for Nations).
- Abayisilamu namadini manini: Ntibawufata nk’umunsi wihariye mu myizerere yabo, ariko hari aho bawukoresha mu bikorwa byo gufasha cyangwa gukora ibikorwa by’urukundo, kubera ko uba utangiza igice gishya cy’umwaka.